Beneficjenci i mienie fundacji rodzinnej

Spis mienia Fundacji rodzinnej

Spis mienia ma rolę informacyjną na różnych etapach działalności Fundacji (powstania, funkcjonowania, rozwiązania), potrzebny jest dla samego fundatora oraz beneficjentów jak i wierzycieli i uprawnionych do zachowku. Dokument ma też znaczenie dla organów skarbowych, albowiem proporcje wartości mienia dla fundatorów lub Fundacji są podstawą do określenia obowiązku podatkowego, jak również są brane pod uwagę przy ocenie istnienia zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Ustawodawca nie wprowadza ograniczeń w zakresie kręgu podmiotów uprawnionych do wniesienia mienia – może tego dokonać zarówno fundator jak i inne osoby. Niemniej, na gruncie skutków podatkowych, jeżeli mienie jest wniesione w drodze darowizny lub spadku przez:

• fundatora lub jego małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo – uważa się za wniesione przez fundatora;
• inne osoby – uważa się za wniesione przez fundację rodzinną.

Zaplanuj spotkanie w trybie online

Kto może zostać beneficjentem Fundacji rodzinnej?

Beneficjentem może być fundator, jak i również:

• osoba fizyczna,
• organizacja pozarządowa, prowadząca działalność pożytku publicznego.

W kwestii kręgu beneficjentów, ustawodawca nie przewidział szczególnych ograniczeń –wystarczające jest wskazanie danej osoby/organizacji w statucie Fundacji bądź spełnienie przez nią określonych kryteriów przewidzianych przez fundatora w treści statutu. W związku z czym, beneficjentami mogą być:

• cudzoziemcy (osoby nieposiadające polskiego obywatelstwa);
• osoby niepełnoletnie;
• osoby częściowo lub całkowicie ubezwłasnowolnione;
• osoby mające miejsce zamieszkania na terenie Polski;
• osoby zamieszkujące za granicą (nie ma znaczenia, w jakim państwie);
• osoby niebędące polskim rezydentem podatkowym.

Beneficjentami nie mogą być np. inne fundacje rodzinne, spółki prawa handlowego.

Lista beneficjentów

Wszyscy beneficjenci powinni zostać wpisani na odpowiednią listę, która zawiera:

• imię i nazwisko albo nazwę beneficjenta (w przypadku organizacji pozarządowej);
• identyfikator podatkowy (numer PESEL albo NIP), a w przypadku beneficjenta będącego osobą fizyczną nieposiadającego żadnego z tych numerów:

1. numer i serię paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość lub inny numer identyfikacyjny, wraz z podaniem kraju nadania takiego numeru,
2. imiona rodziców;

• adres zamieszkania lub adres do doręczeń beneficjenta (na terytorium Polski bądź zagraniczny);
• inne dane niezbędne do spełnienia świadczenia na rzecz beneficjenta, w tym informacje o przysługujących mu uprawnieniach.

Zastrzeżenie warunku lub terminu w przyznaniu świadczenia na rzecz beneficjenta

Przyznanie świadczeń od Fundacji rodzinnej na rzecz beneficjentów jest wyrazem woli fundatora określonej w statucie – to właśnie w tym dokumencie zostaje wskazane uprawnienie beneficjenta, jego charakter, forma i zasady realizacji. Rewolucyjnym było uregulowanie możliwości przyznania świadczenia pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu. Jedynym ograniczeniem w sporządzeniu postanowień jest ich zgodność z przepisami prawa powszechnie obowiązującego oraz zasadami współżycia społecznego. Konsekwencją tak szerokiego przedstawienia zarówno kręgu beneficjentów, jak i okoliczności przyznawania świadczenia, jest możliwości rozporządzania uprawnieniami beneficjentów w prawie dowolny sposób przez fundatora.

Na tle powyższego możemy wyróżnić:

• warunek zawieszający, wystąpienie, którego skutkować będzie aktualizacją uprawnienia np. obowiązek rozpoczęcia i kontynuowania nauki na studiach o określonym kierunku; zdobycie tytułu zawodowego/naukowego; podjęcie zatrudnienia i zdobycie wskazanego stażu;
• warunek rozwiązujący, który wiąże się z brakiem możliwości przekazania świadczenia, w przypadku jego spełnienia, przykładowo: zakończenie związku małżeńskiego; uzyskiwanie dochodu z innego źródła, o określonej wysokości.

Z kolei zastrzeżenie terminu może przybierać postać: osiągnięcia przez beneficjenta określonego wieku; terminu, w którym beneficjent ma podjąć lub zakończyć studia. Termin ten musi być jednak faktycznie i prawnie możliwy do spełnienia przez beneficjenta.

Przykładowym warunkiem i terminem, które nie są dozwolone z uwagi na sprzeczność z przepisami prawa bądź zasadami współżycia społecznego jest:

• zastrzeżenie obowiązku zakończenia edukacji przez beneficjenta przed ukończeniem przez niego 18. roku życia.;
• zakreślenie małoletniemu terminu do podjęcia przez niego pracy zawodowej, np. w czasie kontynuowania nauki w szkole średniej, niezwiązanej z praktykami zawodowymi ujętymi w planie lekcji beneficjenta.

W celu uzyskania świadczenia, beneficjent lub jego przedstawiciel ustawowy powinien przedstawić dokument tożsamości. Przy czym, nie jest konieczne, aby dokument był dowodem osobistym – może być to każdy dokument urzędowy, który pozwala zindywidualizować jego posiadacza np. paszport, prawo jazdy.

Miarkowanie świadczeń przez Fundację rodzinną

Miarkowanie świadczeń przez Fundację rodzinną oznacza proporcjonalne przekazanie świadczeń beneficjentom w stosunku do nominalnej wysokości tych należności. Takowe rozwiązanie ułatwia Fundacji zaspokojenie roszczeń oraz wprowadza elastyczny charakter spełnienia obowiązków.

W jakiej kolejności Fundacja rodzinna powinna spełniać świadczenia?

Kolejność zaspokajania roszczeń przez Fundację rodzinną kształtuje się następująco:

• roszczenia wynikające z zobowiązań względem wierzycieli niebędących beneficjentami,
• świadczenia względem beneficjentów, którzy są jednocześnie uprawnionymi do świadczeń alimentacyjnych od fundatora i osób, wobec których fundatora obciąża obowiązek alimentacyjny,
• świadczenia wobec pozostałych beneficjentów fundacji.

Powyższe uporządkowanie ma znaczenie w przypadku, gdy Fundacja nie ma możliwości zaspokojenia roszczeń beneficjentów w pełnej wysokości, czyli w przypadku, gdy:

• fundacja nie będzie miała w ogóle środków finansowych;
• posiadane przez Fundację zasoby nie pozwolą na zaspokojenie beneficjentów bez zagrożenia wypłacalności wobec jej wierzycieli z grupy pierwszej.

Jak powinna postąpić Fundacja rodzinna, jeżeli nie ma wystarczających środków na pokrycie wszystkich świadczeń?

W sytuacji, gdy Fundacja nie ma w ogóle środków finansowych bądź jest w ich posiadaniu jedynie na tyle, aby spełnić świadczenia wobec wierzycieli niebędących beneficjentami, powinna ona wstrzymać przekazanie świadczeń na rzecz beneficjentów.

Następnie, jeżeli Fundacja zaspokoi roszczenia wierzycieli niebędących beneficjentami, tj. z grupy pierwszej, to powinna przekazać świadczenia beneficjentom z grupy drugiej – w przypadku, gdy zasoby Fundacji nie wystarczą na zaspokojenie roszczeń w całości, to należy spełnić świadczenie proporcjonalnie, czyli dokonać miarkowania świadczeń.

Dopiero po zaspokojeniu ww. grup wierzycieli, beneficjentów i osób uprawnionych do alimentów od fundatora, fundacja powinna, po dokonaniu miarkowania, przekazać świadczenia proporcjonalnie na rzecz wszystkich pozostałych beneficjentów, a więc tych, co do których fundator nie jest obowiązany alimentacyjnie.

Zaplanuj spotkanie w trybie online

Niezbywalność praw i obowiązków beneficjenta

Zasadą jest, że beneficjent nie może zbyć np. w drodze zawartej umowy cywilnoprawnej, swoich praw i obowiązków w Fundacji rodzinnej. Niemniej, ustawodawca wprowadził wyjątek od powyższego, albowiem możliwym jest zbycie poszczególnej wierzytelności (a nie ogółu praw) przysługującej beneficjentowi w stosunku do Fundacji rodzinnej. Przy czym, nie może być to uprawnienie wynikające z ustawy np. nie może ono dotyczyć należności alimentacyjnych. Przyjmuje się raczej, że beneficjent może rozporządzić wierzytelnością wymagalną, tj. taką co do której termin spełnienia świadczenia przez Fundację rodzinną już upłynął. Nie ma przeciwwskazań prawnych, aby dokonać rozporządzenia wierzytelnością na podmiot spoza grona beneficjentów.

O ile istnieje bezwzględny zakaz modyfikacji niezbywalności prawi i obowiązków beneficjenta np. w statucie, to w stosunku do wierzytelności brak jest takich ograniczeń. W związku z czym, możliwym jest ograniczenie na mocy statutu Fundacji rodzinnej prawa do rozporządzenia wierzytelnością. Przede wszystkim, taka możliwość istnieje w przypadku, gdy pozwala to zrealizować cel założenia Fundacji oraz cel szczegółowy.

Niemniej, w przypadku, gdy takowe modyfikacje nie zostały przewidziane w statucie, to Fundacja rodzinna nie ma możliwości wstrzymać realizacji świadczenia na rzecz beneficjenta, jedynie z uwagi na potencjalne ryzyko zbycia wierzytelności.

Komornik sądowy jest uprawniony do tego aby dokonać zajęcia wierzytelności przysługujących beneficjentowi w stosunku do Fundacji rodzinnej o dokonanie świadczeń na jego rzecz – w tej materii Fundacja rodzinna podlega ogólnym regułom prawa cywilnego. Jeżeli więc przykładowo, Fundacja rodzinna zobowiązana jest do dokonywania na rzecz jednego z jej beneficjentów periodycznych świadczeń pieniężnych (co miesiąc, do 10. dnia danego miesiąca), to komornik sądowy jest uprawniony do tego aby dokonać zajęcia takiej wierzytelności beneficjenta wobec Fundacji rodzinnej oraz poinformować o takim zajęciu Fundację rodzinną. Na skutek takiego postępowania komornika sądowego Fundacja rodzinna będzie zobligowana do tego aby dalsze wypłaty kierować bezpośrednio na rzecz komornika sądowego. Oczywiście, egzekucji komorniczej nie będą podlegały prawa niezbywalne przysługujące beneficjentowi w ramach Fundacji rodzinnej.

Innym instrumentem prawnym jest zrzeczenie się przez beneficjenta swoich praw i obowiązków (w części bądź całości). Co do zasady, oświadczenie powinno mieć formę pisemną z notarialnie poświadczonym podpisem, niemniej status Fundacji rodzinnej może nakazywać dalej idącą formę np. aktu notarialnego. Beneficjent może złożyć oświadczenie o zrzeczeniu się praw i obowiązków również w trakcie postępowania likwidacyjnego Fundacji rodzinnej.

Zwrot przez beneficjenta świadczenia nienależnego pobranego od Fundacji rodzinnej

Beneficjent, który wbrew przepisom prawa bądź postanowieniom statutu, otrzymał od Fundacji rodzinnej świadczenie, zobowiązany jest do jego zwrotu. Okolicznością, w związku z którą beneficjent zobowiązany jest do zwrotu świadczenia jest np. niepoinformowanie Fundacji rodzinnej o ustaniu przesłanki uprawniającej do otrzymania świadczenia.

Roszczenia Fundacji rodzinnej wynikające z przekazania nienależnego świadczenia przedawniają się z upływem 3 lat, licząc od dnia spełnienia świadczenia. Jednak w przypadku, gdy beneficjent wiedział, iż należność mu nie przysługuje, przedawnienie następuje na zasadach ogólnych – po upływie 6 lat licząc od dnia spełniania świadczenia.

Zadaj pytanie dotyczące fundacji rodzinnej

*****

Radcy prawni oraz doradcy podatkowi pracujący w ramach GALIŃSKI & KLEINA Kancelarii Radców Prawnych Sp. p. w Gdańsku posiadają ponad 15-letnie doświadczenie zdobyte w ramach doradztwa świadczonego na rzecz przedsiębiorców (MSP) oraz klientów indywidualnych z sektora HNWI (High-Net-Worth Individual). Zespół Kancelarii Galiński & Kleina posiada wiedzę oraz kompetencje, aby pomóc Państwu w każdej skomplikowanej sprawie cywilnej, gospodarczej lub podatkowej.

Jeżeli zainteresował Państwa ten temat i chcieliby Państwo skorzystać z usług doradztwa prawnego lub podatkowego oferowanych przez naszą Kancelarię, zapraszam do bezpośredniego kontaktu. Udzielamy porad podczas spotkań w Kancelarii, jak również drogą mailową lub telefonicznie / zdalnie.

 

Paweł Galiński

Partner, radca prawny

 

Karolina Rok

Prawnik

 

GALIŃSKI & KLEINA Kancelaria Radców Prawnych Sp. p.

Ks. Jerzego Popiełuszki 24a/4, 80-864 Gdańsk

email: biuro@gklaw.pl

tel.: +48 58-351-48-44

tel.: +48 608-311-704