ENGLISH LANGUAGE
Klauzule abuzywne – czym są i jakie niosą konsekwencje prawne?
Klauzule abuzywne to zagadnienie, które coraz częściej pojawia się w różnych doniesieniach medialnych, w różnych sytuacjach. Z roku na rok rośnie świadomość konsumentów. Klienci banków, ubezpieczycieli, operatorów komórkowych coraz więcej wiedzą o swoich uprawnieniach i o tym, co nie powinno znaleźć się w ich umowach.
Klauzule abuzywne – co to znaczy?
Niedozwolone postanowienia umowne, czyli inaczej klauzule abuzywne, to postanowienie umowy, które potocznie nazwalibyśmy nieuczciwymi zapisami umowy. Polskie prawo, podobnie jak prawo Unii Europejskiej, przewiduje konkretne skutki prawne, w wypadku gdy umowa zawarta pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą jest nieuczciwa (abuzywna).
Na czym polega abuzywność według Kodeksu cywilnego?
Klauzule abuzywne, to jak je rozpoznawać i to, jakie skutki wywołuje zawarcie ich w umowie, w polskim porządku prawnym reguluje Kodeks cywilny.
Klauzule abuzywne według art. 385 Kodeksu cywilnego to takie postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, na których brzmienie nie miał on wpływu, a które rażąco naruszają jego interesy oraz kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.
Za takie nieuczciwe postanowienia nie zostaną uznane postanowienia, które określają główne świadczenia stron (np. ceny usług czy towarów), o ile zostały one sformułowane w sposób jednoznaczny. Chodzi tu przede wszystkim o to, że samo określenie np. ceny jako rażąco za wysokiej nie świadczy jeszcze o tym, że umowa sprzedaży skonstruowana jest wadliwie. Takie sytuacje regulują inne przepisy.
Postanowienie może być uznane za klauzulę abuzywną nawet jeśli dotyczy głównego świadczenia stron, jeśli sformułowane jest w sposób niejednoznaczny.
Zapisy abuzywne, o których mowa, dotyczą tylko umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem. Bardzo ważną kwestią jest to, że wszystkie wyżej wymienione przesłanki muszą występować razem, abyśmy mogli mówić o klauzulach niedozwolonych.
Konsekwencje prawne stosowania klauzul abuzywnych w umowach
Jeśli umowa zawiera klauzule abuzywne, nie wiążą one konsumenta. Oznacza to, że konsument zgodnie z prawem nie musi się do nich stosować. Takie rozwiązanie może mieć różne skutki w odniesieniu do konkretnych umów. Inne skutki w praktyce będzie miało to dla umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych (np. umowa z operatorem sieci komórkowej), a inne do umowy zawartej z bankiem – czy to umowy kredytu, czy umowy o prowadzenie rachunku bankowego. Te przykłady są nieprzypadkowe, bardzo często to zapisy takich wzorców umownych zawierały postanowienie, które następnie były uznawane przez sądy i Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone. Klauzule niedozwolone pojawiają się w umowach z bankami, ale mogą pojawić się nawet w umowie, na podstawie której konsument zleca wykonanie prac remontowych w swoim mieszkaniu.
Najdotkliwsze przykłady umów, których zapisy można opisać jako klauzula niedozwolona, to najczęściej produkty bankowe i ubezpieczeniowe. Wynika to z faktu, że takimi umowami wiążemy się często na kilkadziesiąt lat, regularnie przekazując niemałe kwoty na rzecz banku lub ubezpieczyciela.
Abuzywność klauzul umownych to temat, który w Polsce często pojawia się w dyskusji o kredytach frankowych. O klauzulach niedozwolonych w kredytach frankowych i ich skutkach pisaliśmy wielokrotnie na blogu prawnym Kancelarii: https://www.galinski-kleina.pl/blog-prawny/
Klauzule abuzywne w skrajnych przypadkach mogą prowadzić – jeśli taka jest wola konsumenta – do unieważnienia danej umowy. Takie unieważnienie (dokładniej: stwierdzenie nieważności) odbywa się podczas sprawy sądowej.
Dla przedsiębiorcy stosującego klauzule abuzywne to jednak nie koniec konsekwencji. Prezes UOKiK, w drodze decyzji administracyjnej, może stwierdzić naruszenie zakazu stosowania klauzul niedozwolonych. Taka decyzja całkowicie zakazuje przedsiębiorcy wykorzystywania określonego postanowienia. Decyzja dotyczy wszystkich konsumentów, którzy zawarli umowę na podstawie danego wzorca umowy. Prezes UOKiK w tego rodzaju decyzji może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną, w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego przez niego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
Klauzule niedozwolone – przykłady
Klauzule abuzywne stanowią przede wszystkim takie postanowienia umowy, które dotyczą poniższych kwestii:
- wyłączają lub znacznie ograniczają odpowiedzialność przedsiębiorcy za wykonanie zobowiązania, albo wyłączają obowiązek zwrotu otrzymanych środków, jeśli konsument zrezygnuje z umowy. Takie zapisy pojawiają się często np. w regulaminach sklepów internetowych;
- przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy;
- uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta (dowolność wykonania umowy dla przedsiębiorcy);
- uprawniają do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie;
- przewidują wyłącznie dla jednej strony możliwość zmiany istotnych cech tego co dana strona ma wykonać na podstawie umowy;
- przewidują uprawnienie do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy.
Powyższe to tylko krótkie, ogólne przykłady występujących w obrocie gospodarczym klauzul niedozwolonych. Zapisy abuzywne pojawiały się licznie w umowach kredytów frankowych. W takich umowach banki zastrzegały sobie prawo do przeliczania wysokości wypłacanego kredytu oraz spłacanych przez kredytobiorców rat na podstawie kursów walut (CHF), które banki same określały w wewnętrznych tabelach. Doprowadzało to do sytuacji, że banki samodzielnie i dowolnie zmieniały lub mogły zmieniać kursy walut, tak aby zmaksymalizować swoje zyski. Aktualnie w związku z tymi umowami toczą się tysiące spraw sądowych, w których kredytobiorcy skutecznie dochodzą swoich praw.
Co zrobić, jeśli moja umowa zawiera zapisy abuzywne?
Działania konsumenta, który uzna, że jego umowa zawiera klauzule abuzywne, mogą być różne, w zależności od tego, w jakiej umowie się one znalazły. Często będzie to uprawniało to złożenia skutecznej reklamacji i żądania zwrotu środków, jeśli klauzula abuzywna powoduje zwiększone koszty wykonania umowy po stronie konsumenta.
W skrajnych przypadkach, jeśli leży to w interesie konsumenta, można domagać się sądowego unieważnienia całej umowy. Pozwala to konsumentowi uwolnić się od nieuczciwego stosunku umownego. Takimi skrajnymi przypadkami, w praktyce, są między innymi umowy kredytów frankowych.
Abuzywność zapisów umownych nie jest łatwa do ustalenia, a zapisy abuzywne często trudno odnaleźć w wielostronicowej umowie. Jeśli chcesz ustalić, czy Twoja umowa kredytu frankowego (CHF) zawiera klauzule abuzywne, zachęcamy do skorzystania z bezpłatnej analizy umowy:
*****
Radcy prawni oraz doradcy podatkowi pracujący w ramach GALIŃSKI & KLEINA Kancelarii Radców Prawnych Sp. p. w Gdańsku posiadają ponad 15-letnie doświadczenie zdobyte w ramach doradztwa świadczonego na rzecz przedsiębiorców (MSP) oraz klientów indywidualnych. Zespół ds. sporów z bankami Kancelarii GALIŃSKI & KLEINA posiada wiedzę oraz kompetencje, aby pomóc Państwu w każdej skomplikowanej sprawie z zakresu kredytów waloryzowanych frankiem szwajcarskim lub inną walutą obcą, w tym także w uzyskaniu zabezpieczenia przed i w trakcie sprawy sądowej.
Jeżeli zainteresował Państwa ten temat i chcieliby Państwo skorzystać z usług doradztwa prawnego lub podatkowego oferowanych przez naszą Kancelarię, w tym powierzyć nam prowadzenie sprawy dotyczącej swojego kredytu frankowego, zapraszam do bezpośredniego kontaktu. Udzielamy porad podczas spotkań w Kancelarii, jak również drogą mailową lub telefonicznie / zdalnie. Prowadzimy sprawy sądowe na terenie całej Polski.
Paweł Galiński
Partner, radca prawny, Szef Zespołu ds. sporów z bankami
Marcin Rodziewicz
Radca prawny, Członek Zespołu ds. sporów z bankami
GALIŃSKI & KLEINA Kancelaria Radców Prawnych Sp. p.
ul. Ks. Jerzego Popiełuszki 24a/4, 80-864 Gdańsk
email: biuro@gklaw.pl
tel.: +48 58-351-48-44
tel.: +48 608-311-704
Facebook
E-mail