Darowizna mieszkania za dożywotnią opiekę a zachowek

O tym czym jest umowa darowizny pisaliśmy w artykule z 25 lipca 2023 r. – Odwołanie darowizny – kiedy cofnięcie darowizny jest możliwe? W dzisiejszym wpisie skupimy się na różnicach wynikających pomiędzy umową dożywocia, a umową darowizny – która jest umową nieodpłatną, co wynika z treści przepisów, stanowiąc, że darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Całkiem inny charakter ma jednak umowa dożywocia. Nawet bowiem w razie obiektywnej niewspółmierności świadczeń w umowie dożywocia nie dochodzi pomiędzy stronami nawet do częściowej darowizny.

Na czym polega umowa dożywocia?

Umowa dożywocia, zwana również potocznie mylnie darowizną z dożywociem, ma charakter odpłatny, ekwiwalentny. W zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. W związku z powyższym, można wywnioskować, że opieka nad dożywotnikiem stanowi wynagrodzenie za przekazanie nieruchomości. Świadczenie zbywcy, tj. dożywotnika, jest świadczeniem jednorazowym – przeniesienie własności nieruchomości, natomiast świadczenie nabywcy nieruchomości może być jednorazowe (ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego, sprawienie na własny koszt pogrzebu), ciągłe (dostarczenie mieszkania, pielęgnacja) albo okresowe (renta). Umowa dożywocia musi być sporządzona i zawarta w formie aktu notarialnego, pod rygorem nieważności. Najistotniejsze elementy, które powinny się w niej znaleźć to natomiast przeniesienie prawa własności nieruchomości oraz określenie zobowiązań nabywcy wobec dożywotnika.

Darowizna mieszkania za dożywotnią opiekę a zachowek

O tym, czym jest zachowek i kto należy do kręgu osób uprawnionych do żądania jego zapłaty, pisaliśmy w artykule Darowizna a zachowek dla rodzeństwa. Warto jednak pamiętać, że w sprawie o zasądzenie odpowiedniej kwoty tytułem zachowku, podstawą jest ustalenie istnienia tzw. substratu zachowku. Substrat zachowku tworzy zaś czysta wartość spadku powiększona o darowizny, które są doliczane do spadku. Dożywocie jest umową wzajemną i odpłatną i również przy literalnym ujmowaniu darowizny w rozumieniu przepisów o zachowku nie może ona mieć znaczenia z tego punktu widzenia. Zgodnie z przepisami, do substratu zachowku nie należy doliczać umowy dożywocia, co potwierdza również ugruntowane orzecznictwo sądowe.

Czy da się uniknąć zachowku przy darowiźnie z dożywociem?

Umowa dożywocia jest najlepszym sposobem, aby uchronić się przed wypłatą ewentualnego zachowku. Wartości nieruchomości przeniesionej przez przyszłego spadkodawcę na nabywcę w zamian za dożywotnie utrzymanie, nie dolicza się do substratu zachowku. W związku z tym, że dożywocie jest umową wzajemną i odpłatną i również przy liberalnym pojmowaniu darowizny w rozumieniu przepisów o zachowku nie może ona mieć znaczenia z tego punktu widzenia. Nawet w razie obiektywnej niewspółmierności świadczeń nie ma tutaj częściowej darowizny. Umowa dożywocia nie jest bezpłatnym przysporzeniem, w przeciwieństwie do umowy darowizny. Reasumując, potencjalni spadkobiercy nie będą mogli co do zasady żądać zachowku od wartości nieruchomości przekazanej w drodze umowy dożywocia. Sytuacja jest odmienna w przypadku umowy darowizny. Wartość nieruchomości przekazanej w drodze umowy dożywocia nie będzie brana pod uwagę przy wyliczaniu substratu zachowku. W przypadku darowizny nieruchomości, roszczenie obejmuje również wartość darowanej nieruchomości.

Jeżeli zainteresował Państwa ten temat i chcieliby Państwo skorzystać z usług doradztwa prawnego lub podatkowego oferowanych przez naszą Kancelarię, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu. Zespół ds. sporów z bankami Kancelarii GALIŃSKI & KLEINA posiada wiedzę oraz kompetencje, aby pomóc Państwu w każdej skomplikowanej sprawie prawnej oraz podatkowej. Udzielamy porad podczas spotkań w Kancelarii, jak również drogą mailową lub telefonicznie / zdalnie. Prowadzimy sprawy na terenie całej Polski.

Zaplanuj spotkanie w trybie online

Paweł Galiński

Partner, radca prawny

 

GALIŃSKI & KLEINA Kancelaria Radców Prawnych Sp. p.

ul. Ks. Jerzego Popiełuszki 24a/4, 80-864 Gdańsk

email: biuro@gklaw.pl

tel.: +48 58-351-48-44

tel.: +48 608 – 311 – 704