Darowizna a zachowek dla rodzeństwa

Czym jest zachowek?

Zachowek jest instytucją prawa spadkowego i ma za zadanie zabezpieczyć sytuację majątkową określonych członków najbliższej rodziny spadkodawcy w sytuacji, w której spadkodawca ustanowił w testamencie spadkobiercą inną osobę albo rozdysponował majątek poprzez dokonane darowizny. Zachowek, najogólniej rzecz ujmując, jest uprawnieniem przysługującym bliskim spadkodawcy na wypadek pominięcia ich przez spadkodawcę w testamencie. Zachowek przysługuje zarówno przy dziedziczeniu ustawowym jak i testamentowym. Prawo do zachowku przysługuje zstępnym, małżonkowi i rodzicom spadkodawcy. Wynika z tego, że krąg podmiotów uprawnionych do zachowku jest węższy od kręgu spadkobierców ustawowych. Prawa do zachowku nie mają bowiem rodzeństwo i zstępni rodzeństwa spadkodawcy oraz jego dziadkowie. Co do zasady zachowek to powoła wartości tego co otrzymałaby osoba, gdyby dziedziczyła z ustawy, jednak gdy uprawnionym do zachowku jest osoba niepełnoletnia lub niepełnosprawna, jej zachowek będzie stanowił 2/3 wartości tego, co osoba ta uzyskałaby w drodze dziedziczenia ustawowego.

Darowizna a zachowek – podstawowe informacje

Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Należy jednak mieć na uwadze, że przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku (daty śmierci spadkodawcy), darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. W związku z powyższym, nie każda darowizna będzie zaliczona do masy spadkowej, tym samym nie do każdej osoby, która otrzymała darowiznę, będzie można wystąpić z żądaniem zapłaty zachowku. Do masy spadkowej nie zalicza się:

• drobnych darowizny, np. prezenty urodzinowe, imieninowe, świąteczne, bez względu na osobę obdarowanego i czas ich dokonania – istotne znaczenie ma tu wartość przedmiotu darowizny; po drugie, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku, dokonanych przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku; darowizny dokonane na rzecz tych osób przed mniej niż 10 laty podlegają więc doliczeniu; natomiast darowizny uczynione spadkobiercom lub osobom uprawnionym do zachowku dolicza się bez względu na to, kiedy zostały dokonane;
• darowizny na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku, które spadkodawca przekazał przed więcej niż 10 laty, licząc od otwarcia spadku; darowizny dokonane na rzecz tych osób przed mniej niż 10 laty podlegają więc doliczeniu; natomiast darowizny uczynione spadkobiercom lub osobom uprawnionym do zachowku dolicza się bez względu na to, kiedy zostały dokonane.

Nie ma znaczenia, jaki był przedmiot darowizny i cel jej dokonania, jeżeli zostały spełnione przesłanki, wartość darowizny doliczana jest do wartości masy spadkowej. Darowizna obliczana jest według stanu z chwili jej dokonania, ale według cen z momentu ustalenia zachowku.

Zachowek dla rodzeństwa

Jak zostało to już wskazane na wstępie niniejszego wpisu, prawo do zachowku przysługuje zstępnym (dzieci, wnuki, prawnuki etc.), małżonkowi i rodzicom spadkodawcy.  Ponadto prawo do zachowku przysługuje przysposobionemu i jego zstępnym, których prawo spadkowe traktuje na równi ze zstępnymi spadkodawcy, oraz przysposabiającego, który wchodzi w miejsce rodziców przysposobionego lub obok rodzica, jeżeli jest nim małżonek przysposabiającego. Jest to zamknięty krąg osób uprawnionych do zachowku. Co ważne, nie znajduje się wśród osób uprawnionych do zachowku rodzeństwa spadkodawcy.

Testament a zachowek dla rodzeństwa

Jak już wcześniej wspomniałem, roszczenie o zapłatę zachowku pojawia się wówczas, gdy osoby uprawnione nie otrzymały należnej części majątku w postaci powołania do spadku, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę darowizny. Jeśli osoba znajduje się w zamkniętym kręgu osób uprawnionych do zachowku, to ma prawo domagać się zapłaty sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Rodzeństwo (brat czy siostra), ani zstępni rodzeństwa nie są osobami uprawnionymi do zachowku po swoim bracie lub siostrze (rodzeństwie). Przepisy nie wymieniają tych osób w kręgu uprawnionych do zachowku. Bez znaczenia pozostaje również fakt czy dochodzi do dziedziczenia ustawowego, czy też z testamentu.

Jeżeli zainteresował Państwa ten temat i chcieliby Państwo skorzystać z usług doradztwa prawnego lub podatkowego oferowanych przez naszą Kancelarię, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu. Zespół Kancelarii GALIŃSKI & KLEINA posiada wiedzę oraz kompetencje, aby pomóc Państwu w każdej skomplikowanej sprawie prawnej oraz podatkowej. Udzielamy porad podczas spotkań w Kancelarii, jak również drogą mailową lub telefonicznie / zdalnie. Prowadzimy sprawy na terenie całej Polski.

Zaplanuj spotkanie w trybie online

Paweł Galiński

Partner, radca prawny

 

GALIŃSKI & KLEINA Kancelaria Radców Prawnych Sp. p.

ul. Ks. Jerzego Popiełuszki 24a/4, 80-864 Gdańsk

email: biuro@gklaw.pl

tel.: +48 58-351-48-44

tel.: +48 608 – 311 – 704