Inne okoliczności wyłączające odpowiedzialność z art. 293 k.s.h

Po omówieniu przesłanek odpowiedzialności z art. 293 k.s.h. (https://www.galinski-kleina.pl/1324/przeslanki-odpowiedzialnosci-art-293-kodeksu-spolek-handlowych/) oraz zasady biznesowej oceny sytuacji (https://www.galinski-kleina.pl/1361/business-judgement-rule/), która w kontekście przywołanego przepisu ma kluczowe znaczenie, nadszedł czas na przeanalizowanie innych potencjalnych przesłanek wyłączenia odpowiedzialności na zasadach określonych w art. 293 k.s.h.

Czy kodeks spółek handlowych wskazuje wprost przesłanki wyłączające odpowiedzialność?

Należy stwierdzić, iż nie jest możliwe odnalezienie w k.s.h. wprost przesłanek wyłączających odpowiedzialność na podstawie art. 293 k.s.h. Dlatego też rozważania zamieszczone w niniejszym wpisie stanowią bardziej spekulacje i podsumowanie stanowisk doktryny aniżeli czarnobiałe wskazanie co należy zrobić, aby uniknąć odpowiedzialności na podstawie omawianego przepisu.

Działanie na podstawie uchwały spółki

Pierwszą okolicznością, o której można pomyśleć w kontekście wykazania braku odpowiedzialności za czynności podejmowane jako władze spółki, jest działanie na podstawie uchwały wspólników spółki. Wydawać by się mogło, iż skoro sama spółka wyraża zgodę na podjęcie określonych działań gospodarczych, to zarząd nie powinien odpowiadać wobec niej za ich skutki.

Jednakże zarówno doktryna jak i orzecznictwo stoją na odmiennym stanowisku. Można bowiem spotkać się z poglądem, w myśl którego, w przypadku członków zarządu odpowiedzialności nie wyłącza nawet fakt, że ich działania były zgodne z powziętą uchwałą wspólników. Zarząd ma bowiem obowiązek dbać o interesy spółki i z tego powodu nie powinien biernie stosować się do instrukcji innych podmiotów (teoria „myślących bagnetów”), gdy uzasadnione jest przypuszczenie, że dokonanie stosownej czynności może wyrządzić spółce szkodę. W takim wypadku zarządowi przysługuje przede wszystkim prawo zaskarżenia uchwały (art. 250 pkt 1 KSH) (tak: J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Wyd. 8, Warszawa 2022).

W zbliżonym duchu wypowiedział się także niedawno Sąd Najwyższy, który stwierdził, że „Zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i jego członek nie jest wykonawcą poleceń wspólników, lecz organem samodzielnej osoby prawnej, a jego działania powinny być podporządkowane ustawie i umowie spółki w celu prowadzenia jej spraw racjonalnie gospodarczo i z korzyścią dla samej spółki. Odwoływanie się przez członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do tego, że kondycja majątkowa spółki jest konsekwencją wykonywania przez nich poleceń innych organów spółki, w tym w szczególności zgromadzenia wspólników, nie zwalnia ich z odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 KSH i tak samo z odpowiedzialności wobec samej spółki przewidzianej w art. 293 § 1 KSH, chyba że – na gruncie art. 293 § 1 KSH – nie ponoszą winy za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub umową spółki.” (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2019 r. w sprawie o sygnaturze II CSK 8/18).

Mając więc powyższe na uwadze, stwierdzić należy, iż samo działanie członka władz spółki na podstawie uchwały nie stanowi okoliczności ekskulpacyjnej w przypadku odpowiedzialności na zasadach 293 k.s.h., gdyż od członka zarządu wymaga się więcej aniżeli niejako „ślepego” wykonywania uchwał innych organów spółki.

Wiążące polecenie

Pozostając w temacie działania na podstawie uchwał, należy zasygnalizować kwestie grupy spółek i funkcjonującego w jej ramach wiążącego polecenia. Kwestie związane z wiążącym poleceniem, w tym odpowiedzialnością członków władz w związku z jego wykonaniem, opisane zostały we wcześniejszym wpisie na naszym Blogu.

Absolutorium

Zgodnie z art. 231 § 2 pkt. 3 k.s.h. przedmiotem zwyczajnego zgromadzenia wspólników jest udzielenie absolutorium członkom organów z wykonania przez nich obowiązków. Należy poddać pod rozwagę pytanie, czy udzielenie przez zwyczajne zgromadzenie wspólników spółki absolutorium członkom władz wyłącza możliwość pociągnięcia ich do odpowiedzialności na zasadach art. 293 k.s.h.

Przez pojęcie udzielenia absolutorium należy rozumieć akceptację przez wspólników spółki działań członków organu w danym okresie. Absolutorium stanowi niejako potwierdzenie prawidłowego wykonywania mandatu przez konkretnego członka organu w okresie, za który jest udzielane. Absolutorium udzielane jest (bądź następuje odmowa jego udzielenia) po zapoznaniu się przez zgromadzenie wspólników z odpowiednimi dokumentami, w tym w szczególności, ze sprawozdaniem finansowym spółki.

Analizując orzecznictwo w kontekście doniosłości udzielenia absolutorium przez spółkę członkom jej organów, należy uznać, iż dominujące jest stanowisko, że udzielone absolutorium wyłącza odpowiedzialność odszkodowawczą wobec spółki w takim zakresie, w jakim udzielając go, spółka miała wiedzę o czynnościach wykonanych przez danego członka władz. W zakresie czynności/działań, co do których spółka nie miała wiedzy w momencie udzielania absolutorium, dyskusyjne jest, czy zwolnienie z odpowiedzialności jest możliwe. Pogląd taki został w ostatnim czasie przedstawiony np. przez Sąd Apelacyjny w Katowicach w ciekawym wyroku z dnia 26 września 2022 r., V Aga 407/22: „Wyrażona w absolutorium akceptacja całokształtu znanej i ujawnionej wspólnikom działalności członka zarządu spółki z o.o. w rozpatrywanym roku obrotowym jest równoznaczna z wyłączeniem dochodzenia przez spółkę względem niego roszczeń odszkodowawczych w tym zakresie, chyba że uchwała o udzieleniu absolutorium została powzięta na podstawie nieprawdziwych lub niepełnych informacji, co nie pozwoliło wspólnikom na dokonanie właściwej oceny działalności piastuna.”

Należy uznać, iż fakt udzielenia absolutorium może stanowić skuteczny sposób na ochronę przed ewentualną odpowiedzialnością odszkodowawczą wobec spółki, pod warunkiem, iż w momencie jego udzielania zgromadzenie wspólników miało wiedzę o konkretnych działaniach danego członka władz, w związku z którymi spółka miałaby dochodzić swoich roszczeń.

Podsumowanie

Mimo braku bezpośredniego wskazania przez kodeks spółek handlowych okoliczności, które wyłączają odpowiedzialność na podstawie art. 293 k.s.h. można uznać, że w każdej sprawie należy przeanalizować swoją sytuację pod kątem ewentualnych okoliczności, które mogą wpłynąć na kwestię zasadności roszczeń. Należy uznać, iż argumentacja odnosząca się do udzielonego absolutorium, bądź wiążącego polecenia, może być skuteczna w określonych przypadkach. Niezależnie jednak od powyższego piastując stanowisko członka władz spółki, należy wykonywać swoje obowiązki, zachowując należytą staranność, starając się w sposób racjonalny i uzasadniony oceniać i podejmować ryzyko gospodarcze. Pamiętać również należy, o czym wspominaliśmy w poprzednich wpisach na Blogu, iż przy ocenie decyzji biznesowych członków władz należy brać pod uwagę przede wszystkim stan wiedzy i informacji w momencie ich podejmowania, nie zaś ich skutków.

 

Paweł Galiński

Radca prawny, Partner

 

Maciej Kozłowski

Aplikant radcowski, Starszy prawnik

 

GALIŃSKI & KLEINA Kancelaria Radców Prawnych Sp. p.

ul. Ks. Jerzego Popiełuszki 24a/4, 80-864 Gdańsk

email: biuro@gklaw.pl

tel.: +48 58-351-48-44

tel.: +48 608 – 311 – 704