Przesłanki odpowiedzialności z art. 293 Kodeksu spółek handlowych

Zmiany w k.s.h. – nowość czy tak nie do końca?

Wraz z nowelizacją kodeksu spółek handlowych, która weszła w życie 13 października 2022 r., zmieniło się także brzmienie art. 293 k.s.h., dotyczącego odpowiedzialności za zawinione czyny członków władz spółki z o.o. W przypadku zaś spółki akcyjnej odpowiednikiem tej regulacji jest art. 483 k.s.h.

Omawiając przedmiotową nowelizację, często podnoszone są głosy, iż jest to swojego rodzaju novum w kontekście regulacji odpowiedzialności członków władz spółek w polskim prawie spółek, jednak nie jest to do końca prawdą. W lipcu 2021 roku do polskiego porządku prawnego wprowadzona została bowiem nowa spółka kapitałowa, zwana prostą spółką akcyjną, wtedy też prawodawca wprowadził art. 300¹²⁵ k.s.h., regulujący odpowiedzialność członków władz tejże spółki. Zmienione art. 293 oraz 483 k.s.h. mają brzmienie identyczne jak w/w przepis, w związku z czym należy stwierdzić, iż nowe rozwiązanie odnośnie odpowiedzialności władz spółki jest stosowane już od 2021 roku (oczywiście wówczas tylko w zakresie P.S.A. i w zakresie regulacji kodeksowych, gdyż przed owymi zmianami orzecznictwo samoistnie wytworzyło podobny schemat).

Niemniej przedmiotowy wpis ma na celu omówienie aktualnych przesłanek odpowiedzialności członków władz spółki z o.o. na podstawie art. 293 k.s.h.

Aspekt podmiotowy – czyli kto odpowiada?

Wskazać należy, iż przywołany wyżej przepis enumeratywnie wymienia członków władz, którzy na jego podstawie mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności. Są to:

1. członkowie zarządu;
2. członkowie rady nadzorczej;
3. członkowie komisji rewizyjnej;
4. likwidatorzy.

Wobec aktualnej konstrukcji art. 293 k.s.h. należy stwierdzić, iż powyższy krąg podmiotów jest zamknięty. Oznacza to, iż inne podmioty, które przy rozszerzającym traktowaniu przedmiotowego przepisu mogłyby podlegać jego reżimowi, nie będą podlegać odpowiedzialności na wskazanych zasadach. Takimi często sugerowanymi podmiotami są prokurenci, kuratorzy czy też pełnomocnicy wyznaczenia do wykonywania czynności w imieniu spółki przez zgromadzenie wspólników.

Sprzeczne z prawem lub postanowieniami umowy działanie członka władz

Pierwszą z przesłanek odpowiedzialności członka władz stanowi jego sprzeczne z prawem lub postanowieniami umowy działanie lub zaniechanie. Wskazać należy, iż odpowiedzialność regulowana art. 293 k.s.h. stanowi swoisty przykład odpowiedzialności kontraktowej. Powyższe literalne brzmienie przepisu rozumieć należy jako nienależyte wykonywanie swoich obowiązków. Obowiązki te zaś wynikają z umowy spółki i przepisów prawa.

Swoistym miernikiem odpowiedniej staranności członków władz spółki, wyznaczającym niejako jego zakres obowiązków, są art. 209¹ oraz 214¹ k.s.h. To właśnie między innymi w odniesieniu do tego przepisu należy badać, czy doszło do nienależytego wykonania obowiązków w kontekście odpowiedzialności z art. 293 k.s.h. Odnośnie w/w przepisu planowany jest odrębny wpis na Blogu Kancelarii GALIŃSKI & KLEINA.

Wina

Aby działanie lub zaniechanie członka władz spółki mogło stanowić podstawę odpowiedzialności z art. 293 k.s.h. musi ono być zawinione. Tak więc odpowiedzialność na podstawie omawianego przepisu jest odpowiedzialnością na zasadzie winy. Obecnie, dość zgodnie uznaje się, iż wina w sprawach z 293 k.s.h. jest domniemana. Oznacza to, że członek władz, któremu zarzuca się nienależyte wykonanie obowiązków i w związku z tym dochodzi się od niego odpowiedniego odszkodowania, musi w toku procesu udowodnić, iż winy nie ponosi. Tego typu przerzucenie ciężaru dowodu stanowi swoisty wyjątek od reguły, gdyż zazwyczaj to strona, która wywodzi z danej okoliczności swoje uprawnienia, zobowiązana jest do wykazania wszystkich przesłanek uzasadniających jej roszczenie.

W kontekście omawianej przesłanki wskazać należy, iż zakres odpowiedzialności członków władz spółki na zasadach wypływających z brzmienia art. 293 k.s.h. nie jest uzależniony od stopnia winy. Jest to zero-jedynkowy warunek odpowiedzialności, tak więc wystarczy choćby minimalne zawinienie po stronie członka władz spółki, aby spółka mogła dochodzić od niego odszkodowania.

Aby wykazać brak swojej winy, członek władz zobligowany jest wykazywać, iż jego działanie, które wywołało szkodę spółce, nie było działaniem umyślnym ani nie wynikało z niedbalstwa. Podkreślić przy tym należy, iż na podstawie tego przepisu odpowiada konkretny członek władz spółki nie zaś cały organ (indywidualizacja odpowiedzialności).

Szkoda

Pojęcie szkody w sprawach z omawianego przepisu należy wywodzić z kodeksu cywilnego, tak więc szkodą są straty, które poszkodowany (spółka) poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Ciekawą kwestią w kontekście szkody i wysokości dochodzonego przez spółkę odszkodowania jest okoliczność zawarcia przez spółkę razem z członkiem władz umowy o pracę. W takim kontekście należy zadać sobie pytanie, czy odpowiedzialność odszkodowawcza członka władz (pracownika) jest ograniczona do reżimu przewidzianego przez prawo pracy? W szczególności zainteresowanie może budzić regulacja, zgodnie z którą odpowiedzialność odszkodowawcza pracownika ogranicza się do wysokości jego trzymiesięcznego wynagrodzenia.

Powyższe mogłoby być swoistym wentylem bezpieczeństwa dla członków władz spółki, który zapewniałby ograniczenie ich odpowiedzialności, jednakże stwierdzić należy, iż art. 293 k.s.h. stanowi lex specialis w stosunku do przepisów prawa pracy, w związku z czym nie mają one w tym zakresie zastosowania.

Związek przyczynowy

Ostatnią z przesłanek odpowiedzialności na zasadach art. 293 k.s.h. jest adekwatny związek przyczynowy pomiędzy działaniem członka władz a wyrządzoną spółce szkodą. Związek przyczynowy w rozumieniu omawianego przepisu również należy odczytywać na kanwie przepisów kodeksu cywilnego. Tak więc przez szkodę objętą adekwatnym związkiem przyczynowym należy rozumieć szkodę stanowiącą normalne następstwo działania lub zaniechania członka władz spółki.

Dodatkowe wymagania

Niezależnie od wymienionych wyżej przesłanek trzeba pamiętać, iż aby spółka mogła dochodzić od członka jej władz roszczeń na zasadach opisanych w art. 293 k.s.h., winna podjąć stosowną uchwałę o dochodzeniu roszczeń z tego tytułu.

Przedmiotowy wpis jest pierwszym wpisem z zaplanowanej serii poświęconej problematyce art. 293 k.s.h. Przepis ten wzbudza duże zainteresowanie z uwagi na wiele wątków związanych z charakterem odpowiedzialności przez niego regulowanej.

Radcy prawni oraz doradcy podatkowi pracujący w ramach GALIŃSKI & KLEINA Kancelarii Radców Prawnych Sp. p. w Gdańsku posiadają ponad 15-letnie doświadczenie zdobyte w ramach doradztwa świadczonego na rzecz przedsiębiorców (MSP) oraz klientów indywidualnych. Zespół prawników posiada wiedzę oraz kompetencje, aby pomóc Państwu w każdej skomplikowanej sprawie gospodarczej.

Jeżeli zainteresował Państwa ten temat i chcieliby Państwo skorzystać z usług doradztwa prawnego lub podatkowego oferowanych przez naszą Kancelarię, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu. Udzielamy porad podczas spotkań w Kancelarii, jak również drogą mailową lub telefonicznie / zdalnie.

 

Paweł Galiński

Partner, radca prawny

 

Maciej Kozłowski

Aplikant radcowski

 

GALIŃSKI & KLEINA Kancelaria Radców Prawnych Sp. p.

ul. Ks. Jerzego Popiełuszki 24a/4, 80-864 Gdańsk

email: biuro@gklaw.pl

tel.: +48 58-351-48-44

tel.: +48 608 – 311 – 704