Czy zakaz prowadzenia działalności gospodarczej jest nielegalny?

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w wyroku z dnia 27 października 2020 r. w sprawie prowadzonej pod sygn. akt II SA/Op 219/20 wydał precedensowy i niezwykle ważny wyrok dotyczący kwestii dopuszczalności ograniczenia swobody prowadzenia działalności gospodarczej. Dotyczył on nałożonej przez Powiatowego Inspektora Sanitarnego kary pieniężnej na fryzjera, który nie zastosował się do obowiązku czasowego ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej i mimo ustanowionych zakazów, świadczył swoje usługi w salonie fryzjerskim.

Stan faktyczny sprawy

Jak wynika z akt sprawy, w rezultacie podjętej interwencji przez Policję, na przedsiębiorcę nałożono grzywnę w wysokości 500 zł. Ponadto, oprócz grzywny Powiatowy Inspektor Sanitarny nałożył na niego również karę administracyjną w wysokości 10.000 zł. Uznano bowiem, iż zachowanie fryzjera naruszyło przepisy §8 ust. 1 pkt 1 lit. 9 oraz §9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Z decyzją organów sanitarnych nie zgodził się przedsiębiorca, odwołując się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu. W wyniku przeprowadzonego postępowania sąd administracyjny uchylił obie decyzje organów inspekcji sanitarnej i umorzył postępowanie administracyjne.

Rozstrzygnięcie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu

Sąd stwierdził, iż ograniczenia, zakazy i nakazy wprowadzone w drodze rozporządzenia, a odnoszące się do swobody prowadzenia działalności gospodarczej nie zostały wprowadzone zgodnie z przepisami Konstytucji RP. Przepisy kwestionowanego w sprawie rozporządzenia w przeważającej mierze zawierają zapisy wprowadzające regulacje właściwe przy wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej – a wprowadzenie takiego stanu w dalszym ciągu nie miało miejsca.

Jak wskazano w treści omawianego orzeczenia:

„Opisane w pkt VI. ograniczenia, nakazy i zakazy stanowią powtórzenie ograniczeń wolności i praw człowieka określonych w art. 21 ust. 1 ustawy o stanie klęski żywiołowej. W związku z tym podjęte działania legislacyjne stworzyły taki stan prawny w zakresie ograniczenia wolności i praw człowieka, który w istocie odpowiada regulacjom obowiązującym w stanie klęski żywiołowej, choć stan ten nie został wprowadzony. Wywołuje to jednak te konsekwencje, że złagodzone, właściwe dla stanów nadzwyczajnych, konstytucyjne warunki umożliwiające ograniczenia wolności i praw człowieka nie mogą mieć zastosowania w tym przypadku. Dlatego konstytucyjnie dopuszczalne jest wprowadzanie tych ograniczeń tylko w ustawie, z zachowaniem zasady proporcjonalności określonej w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, a nie w art. 228 ust. 5 Konstytucji RP, bez naruszenia istoty danego konstytucyjnego prawa lub wolności i z zachowaniem wszelkich relacji zachodzących pomiędzy ustawą a rozporządzeniem opisanych w art. 92 ust. 1 Konstytucji RP”.

Sąd w uzasadnieniu swojego wyroku podkreślił także, iż przepisy art. 46b pkt 2-12 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie zawierają jakichkolwiek wytycznych, a więc merytorycznych wskazówek dotyczących norm prawnych, które mają się znaleźć w rozporządzeniu. To zaś prowadzi do sytuacji, w której Rada Ministrów może kształtować w rozporządzeniu w dowolny sposób sferę podstawowych praw lub wolności jednostki, określając poszczególne ograniczenia, nakazy i zakazy. W związku z tym Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, że kwestionowane rozporządzenie narusza art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, nie spełniając konstytucyjnych warunków wymaganych dla relacji zachodzących pomiędzy ustawą a rozporządzeniem.

Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani doradztwem prawym przy prowadzeniu działalności gospodarczej oraz uzyskaniem wyceny naszych usług w tym zakresie bardzo prosimy o bezpośredni kontakt z Mec. Pawłem Galiński, radcą prawnym oraz Partnerem w Galiński & Kleina Kancelaria Radców Prawnych Sp. p. E-mail: pgalinski@gklaw.pl Tel. +48 608 311 704.

Co dalej po wyroku opolskiego sądu administracyjnego?

Wyrok ten z całą pewnością może stać się precedensowy dla przedsiębiorców, których swoboda prowadzenia przez nich działalności została ograniczona na mocy wydanych rozporządzeń oraz dla tych, którzy zostali obciążeni dotkliwymi karami administracyjnymi.

Co ciekawe, wyrok ten być może otworzy drogę przedsiębiorcom do dochodzenia roszczeń kompensacyjnych na podstawie przepisów ogólnych, wynikających z art. 417 i nast. kodeksu cywilnego. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu wyraźnie stwierdził bowiem, że rozporządzenie zostało wydane wbrew przepisom konstytucji. Art. 417¹ § 1 Kodeksu cywilnego przewiduje zaś, że jeśli szkoda została wywołana przez niezgodne z prawem wydanie aktu normatywnego, dochodzenie odszkodowania jest możliwe po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu jego niezgodności z konstytucją lub ustawą.

W przypadku rozporządzeń być może okaże się wystarczające postępowanie przed sądami administracyjnymi. W praktyce prawniczej pojawiają się nowe głosy wskazujące na to, że przepisy kodeksu cywilnego nie wymagają uzyskania prejudykatu, co należy rozumieć w ten sposób, że poszkodowany podmiot może dochodzić odszkodowania od Skarbu Państwa także w sytuacji gdy Trybunał Konstytucyjny nie orzekła o sprzeczności danego przepisu z postanowieniami Konstytucji RP.

Należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 178 ust. 1 konstytucji sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji RP oraz ustawom – nie zaś rozporządzeniom. To zaś prowadzi do stwierdzenia, że sądy rozpatrujące roszczenia odszkodowawcze mogą samodzielnie dokonać oceny legalności rozporządzeń. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wyraźnie stwierdza, że rozporządzenie wykracza poza upoważnienie ustawowe i narusza konstytucję, a zatem niewykluczone jest, że mógłby on stanowić podstawę w postępowaniach mających na celu dochodzenie roszczeń od Skarbu Państwa.

Jeżeli zainteresował Państwa ten temat i chcieliby Państwo skorzystać z usług doradztwa prawnego oferowanego przez naszą Kancelarię, zapraszam do bezpośredniego kontaktu.

Udzielamy porad podczas spotkań w Kancelarii, jak również drogą mailową lub telefonicznie. Spotkanie konsultacyjne z radcą prawnym lub doradcą podatkowym może zostać zorganizowane także za pośrednictwem aplikacji Microsoft Teams lub Google Meet.

Paweł Galiński

Partner, radca prawny

Galiński & Kleina Kancelaria Radców Prawnych Sp. p.

ul. Ks. Jerzego Popiełuszki 24a/4, 80-864 Gdańsk

email: biuro@gklaw.pl