Terminy przedawnienia na nowych zasadach

Nowe terminy przedawnienia roszczeń

Już od 9 lipca 2018 r. obowiązują nowe terminy przedawnienia roszczeń, które weszły w życie na mocy ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 1104).

Nowelizacja skraca ogólny termin przedawnienia roszczeń z 10 do 6 lat (art. 118 KC). Nowy termin przedawnienia będzie stosowany do roszczeń majątkowych, w przypadku których do tej pory obowiązywał termin 10-letni, a więc roszczeń np. o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z rzeczy, z tytułu umowy pożyczki, z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia czy o zawarcie umowy sprzedaży akcji. Termin 6-letni dotyczy także roszczeń stwierdzonych prawomocnym wyrokiem sądu (organu) lub ugodą (art. 125 § 1 k.c.).

Pozostawione bez zmian zostają terminy przedawnienia dla świadczeń okresowych (np. związanych z czynszem lub dzierżawą) oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – termin przedawnienia dla takich roszczeń wynosi nadal 3 lata. Nie zmienią się też szczególne terminy przedawnienia, jak np. dwuletni termin przy sprzedaży czy w umowie o dzieło lub trzyletni termin przy umowie ubezpieczenia.

Resort sprawiedliwości uzasadniał, że istotny argument przemawiający za zmianą stanowią „trudności dowodowe, gdyż po upływie zbyt długiego okresu trudno jest nie tylko wykazać roszczenie, ale przede wszystkim jego ewentualne wygaśnięcie”. Dodatkowo nowe rozwiązanie ma mieć też „charakter dyscyplinujący strony”. Skrócenie terminu przedawnienia ma służyć stabilności i pewności stosunków społecznych.

Przedawnienie w stosunkach przedsiębiorca – konsument

Nowelizacja wprowadza również zupełnie nowe zasady dochodzenia roszczeń przeciwko konsumentom, tj. w relacjach B2C (business to consumer).

Wprowadzony nowelizacją art. 117 § 2¹ stanowi, że po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Zupełnie bez znaczenia pozostaje to, czy pozwany dłużnik podniesie w toku postępowania zarzut przedawnienia czy nie. Oznacza to, że już z chwilą upływu terminu przedawnienia, a więc z mocy prawa, następować będzie przekształcenie roszczenia w tzw. zobowiązanie niezupełne (naturalne), z czym wiązać się będzie niemożność jego przymusowej realizacji.

Rozwiązanie takie ma na celu zdyscyplinowanie uprawnionego, aby dochodził przysługujących mu roszczeń w określonym terminie. Jak czytamy w uzasadnieniu: „Nowe rozwiązania są między innymi odpowiedzią na częste praktyki niektórych firm windykacyjnych. Wykorzystują one nieświadomość ludzi i masowo skupują za bezcen przedawnione roszczenia, licząc na to, że dłużnicy nie podniosą przed sądem zarzutu przedawnienia.”

Dlatego w nowelizacji przewidziano, że sąd jest zobowiązany do zbadania, czy roszczenie jest przedawnione. Jeśli po analizie materiału dowodowego sąd stwierdzi, że upłynął termin przedawnienia, powództwo zostanie oddalone. Jednak nowe przepisy zawierają zastrzeżenie, iż „w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności”. Przy ocenie, czy z takim przypadkiem mamy do czynienia, sąd powinien rozważyć:

1) długość terminu przedawnienia;

2) długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;

3) charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Ze względu na użycie klauzuli generalnej, jaką są „względy słuszności”, wykładnia tych przepisów może budzić wątpliwości i pytanie, w jakim kierunku rozwinie się praktyka sądów w ich stosowaniu.

Nowy sposób obliczania końca okresu przedawnienia

Zupełnie inaczej niż do tej pory będzie ustalany koniec okresu przedawnienia. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 118 k.c. zd. 2: „koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata”.

Oznacza to, że terminy przedawnienia zostały wprawdzie nieco wydłużone – o czas do końca roku kalendarzowego. Celem zmiany jest uproszczenie liczenia terminów przedawnienia, a w konsekwencji ograniczenie sporów między wierzycielami i dłużnikami.

Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy termin przedawnienia będzie krótszy niż dwa lata, np. roczny termin przedawnienia przy umowie przewozu osób – będzie on liczony jak dotychczas.  Termin będzie więc upływał w dniu, który odpowiada datą początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było, w ostatnim dniu tego miesiąca.

Zmianę o charakterze technicznym, która jest konsekwencją powyższych zmian, ustawodawca wprowadził w art. 187 k.p.c. Zgodnie z § 1 pkt 1¹) składany pozew o zasądzenie roszczenia powinien zawierać oznaczenie daty wymagalności tego roszczenia. Informacja ta ma prawdopodobnie na celu ułatwienie dłużnikowi powołania się na zarzut przedawnienia.

Przepisy przejściowe

Nowe terminy co do zasady dotyczą także roszczeń powstałych przed wejściem w życie ww. ustawy, lecz jeszcze nieprzedawnionych, z zastrzeżeniem, że jeśli w przypadku zastosowania nowych przepisów termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, to bieg przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie nowej ustawy. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie nowej ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to wówczas przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

Przykładowo, gdy w dniu wejścia w życie ustawy (09.07.2018 r.) termin przedawnienia – wynoszący zgodnie z poprzednimi przepisami 10 lat – biegł już 5 lat, upłynie on za kolejne 5 lat (gdyż jest to termin krótszy niż ten, który przypadłby po doliczeniu nowego 6-letniego terminu od wejścia w życie nowej ustawy). Natomiast jeżeli w dniu wejścia w życie nowej ustawy upłynął jedynie 1 rok terminu przedawnienia, wówczas upłynie on 6 lat po wejściu w życie nowej ustawy.

Szczególne przepisy przejściowe zostały zaproponowane względem roszczeń przysługujących konsumentom

Do przysługujących konsumentom roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, znajdą zastosowanie dotychczasowe przepisy o terminach przedawnienia. Wprowadzenie takiego wyjątku wiąże się z potrzebą zapewnienia szczególnej ochrony konsumentów.

Natomiast roszczeń przysługujących przeciwko konsumentom, które przedawniły się przed wejściem w życie nowej ustawy, nie będzie można już dochodzić, z zastrzeżeniem, że przed nowelizacją nie zgłoszono zarzutu przedawnienia (czyli np. gdy wierzyciel nie wszczął jeszcze postępowania).

Skutki zmiany

Skrócenie okresów przedawnienia spowoduje, że wierzyciele będą mieli mniej czasu na dochodzenie należności. Zmusi to przedsiębiorców do szybszej reakcji na opóźnienia w płatnościach i przyspieszy decyzje o kierowaniu spraw do sądów. Będzie miało też wpływ na rynek sprzedaży wierzytelności,  istotnie spadnie wartość wierzytelności pięcio-, sześcioletnich. Ustawa nie wprowadza jednak zmian w zakresie przedawnienia roszczeń związanych z działalnością gospodarczą, a zatem nie wpłynie na sytuację przedsiębiorców będących wierzycielami.

Jeżeli mają Państwo pytania dotyczące omówionych w tym miejscu zagadnień, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią Radców Prawnych Galiński & Kleina Sp. p. w Gdańsku. Nasi prawnicy posiadają bogate doświadczenie związane z prowadzeniem złożonych sporów sądowych oraz dochodzeniem wierzytelności i dzięki temu jesteśmy gotowi pomóc Państwu nawet w najbardziej skomplikowanych sprawach. Nasza Kancelaria działania na terenie całej Polski, zaś w trosce o Państwa wygodę, komfort współpracy oraz tempo realizacji zleceń istnieje także możliwość otrzymania konsultacji za pośrednictwem poczty elektronicznej.

Paweł Galiński

Radca prawny, Partner

Galiński & Kleina Kancelaria Radców Prawnych Spółka partnerska

ul. Ks. Jerzego Popiełuszki 24a/4, 80-864 Gdańsk

email: biuro@gklaw.pl

tel.: +48 58-351-48-44

tel.: +48 608 – 311 – 704